Aansluiten en spelen Eén van de basisbronnen is de DTR 6-9 dvd-speler van Integra. Ik weet uit ervaring dat deze enkele jaren geleden door de eerste versie van de Musical Fidelity DAC op een veel hoger niveau getild werd, en mijn eigen cd-speler toen bijna wegspeelde. Benieuwd dat deze DAC van Rega hetzelfde gaat doen, of beter nog, de lat nog wat hoger gaat leggen. De andere bron is een iPad van Apple, maar de meeste testen gebeuren met een harde schijf, gekoppeld aan een Western Digital Life tv, die met een optische uitgang naar de DAC gaat. Als speakers fungeren de Diablo’s van Focal gekoppeld door Red Down van Nordost.
Een goede vriend plaatste verschillende nummers op een harde schijf, gaande van 16bit/44khz tot 24bit/96khz, al dan niet gecomprimeerd, meestal in FLAC, maar ook in WAV.
Eigenlijk zijn er twee standaards, die beiden alle ‘nullen en enen’ van een cd voor 100% overnemen, en dus met andere woorden een volledige kopie maken. Dat is voor Windows “WAV” en voor Apple “AIF”. Met dit verschil dat de ene het van voor naar achter doet, en de ander net omgekeerd. Ik ga ervan uit dat daar goed en lang over nagedacht is, alleen heb ik moeite om het verschil in aanpak te begrijpen. Als aanvulling op deze systemen is er nog “FLAC”, die als grote troef heeft dat hij los van de 2 hoofdrolspelers kan functioneren en dus op alle systemen kan draaien. Compresseren is dan weer het weglaten van enkele nullen en enen om het bestand te verkleinen, en dat doen ze voornamelijk op de stille passages. Afhankelijk van de manier van compresseren spreken we hier in procenten, oplopend tot 50%.
Het testen kan starten De eerste tests zijn met 16bit/44khz, niet gecompresseerd, van eigen cd’s en in FLAC. We starten met ‘When You Say Nothing At All’ van Alison Krauss en dat klink vrij scherp. Spreken we hier van een mogelijk te hoge Jitter waardoor de klank harder en onaangenamer klinkt? Ik denk het niet, en test verder. ‘When I dream’ van Carol Kidd klinkt dan weer een pak aangenamer, met het mooi maar ingetogen uithalen van haar stem en een detailondersteuning van de gitaar. Emi Fujita brengt ‘Desperado’ loepzuiver. De klank is ook wel scherp, maar niet storend. Nu Eva Cassidy met ‘Ain’t No Sunshine’ en ‘What a Wonderful World’. Hier heel veel detail, de instrumenten zijn nadrukkelijk aanwezig. Ik krijg een eerste signaal dat deze DAC , samen met zijn versterker, deze luidsprekers op een meer dan volwassen manier aanstuurt. Met dezelfde opnamekwaliteit luister ik naar Livingstone Taylor met ‘Isn’t She Lovely’, en hoor ik weer die zuivere, overtuigende gitaar en zang . Mooi compromis tussen low budget set en het eindresultaat.
De volgende test is nog steeds 16bit/44khz, niet gecompresseerd, maar dan in AIF(F), de Apple configuratie. ‘Cat Walk’ van Sabine valt onmiddellijk wat platter uit, en ‘Die Tanzerin’ van Ulla Meineke klinkt beter, maar in het algemeen toch minder dan wat we voordien gehoord hebben. Van ‘Muzette’ van RUM word je dan weer heel vrolijk, maar dat heeft dan meer met de song zelf te maken dan met de opname, die hier weer wat te scherp is.
We gaan terug naar FLAC, maar dan gecompresseerd. Hier beluister ik enkele nummers, en het nummer dat voor mij het beste het verschil met de basis-cd naar voor brengt is ‘Wheel of Fortune’ van Allen Tayler. Met de DAC/Brio-R opstellingen veel detail, de stem mooi op zijn plaats, maar ik mis de stabiliteit die dat nummer nodig heeft om aangenamer en vooral overtuigender te klinken. Eagles met de recentste live versie van ‘Hotel California ‘ klinken dan weer goed, de bas is perfect, het gitaarwerk zuiver en op de voorgrond, het publiek geloofwaardig , maar de stem mist toch wat body en klinkt hierdoor minder vol. Van Gorillaz met ‘Clint Eastwood’ over Melano met ‘Figlio Della Luna’ naar iets totaal anders, namelijk Janis Joplin met ‘Mercedez Benz’. Fantastisch, deze bijna a-capella-stem van Janis is zo ruw als ze moet zijn, een lust voor het oor en het is verwonderlijk dat deze low-budget-configuratie die zo mooi neerzet. ‘Vienna’ van Ultravox klinkt ook volwassen, zaalvullend met een doordringende bas die goed overeind blijft.
Dan over naar 24bit/96khz, opgenomen in Flac van 180 gr vinyl. Eigenaardig hier is dat de DAC op 16bit/44kgz blijft staan waar ik veronderstelde dat hij deze 24bit zou registeren en verspringen. Het is niet duidelijk of het aan de bron of aan de opname ligt, maar het analoge is hier duidelijk aanwezig. Het eerste bewijs hiervoor is ‘Private Investigators’ van Dire Straits. Marcs ingetogen stem aangevuld met de instrumenten van de groep, dit is het betere werk en ‘blind’ luisteren zal hier menig luisteraar op een dwaalspoor zetten. Dit is subliem. Ik speel ook ‘Romeo and Juliette’, en weer is het puur genieten. Wat doet deze set bij het opnieuw beluisteren van ‘Hotel California’ van Eagles? Deze keer de oude en vertrouwdere versie. De bassen zijn afgeronder, de gitaar is hier een deel van de song, en Don Henley heeft zijn echte stem terug. Ook hier punten voor de opname, maar zeker punten voor de Rega combinatie.
Een moeilijk vraagstuk is of er nu veel verschil zit tussen een 24 bit en 16 bit opname/registratie. Een discussie die in menig vakblad gevoerd wordt, maar ik kan hier na deze test in ieder geval geen uitsluitsel over geven.
De volgende test is een WAV-kopie van eigen cd’s. Het Japanese He Xun-Tian met ‘Earth Drums’ ken ik goed, en ik ben dus benieuwd. Er is een perfecte ruimtevulling , de midden en hoge tonen zijn mooi aanwezig en de stereo effecten maken deze song zo aangenaam. Maar los daarvaar vind ik dat de hoge tonen van deze drums soms wat metaalachtig over komen. Ik doe later de test met de cd zelf en moet inbinden, het is minder, maar een filterdun verschil. Van deze gasten speel ik ook nog ‘Monks’ en ook hier goed nieuws, de stille passages zijn ook echt stil, dus weer een pluspunt voor de Rega’s. En ook bij Phillip Grass met ‘Kayaanisisqatsi’ is het verschil tussen de cd en deze bron heel klein.
Kunnen MP3-opnames mij ook bekoren? Alan Parsons project ‘Genesis’ is veel te plat, Dave Brubeck met ‘Take Five’ is dan weer wel aangenaam om naar te luisteren. Dus hier is het de bron die wonderen doet, maar alleen omdat de Rega’s deze bron ook tot haar recht laten komen.
